Nieuwsbrief januari 2018

VAN HET BESTUUR

In deze eerste nieuwsbrief van 2018 wenst het bestuur u een gezegend en inspirerend jaar toe. We hopen u bij verschillende van onze activiteiten te mogen ontmoeten.

Nieuwe leden:

Algemene Ledenvergadering
Op 20 maart 2018 hopen we onze Algemene Ledenvergadering te houden. Tijdens die vergadering kunt u weer kennis maken met de activiteiten van en binnen de vereniging.
Noteer deze datum alvast in uw agenda.

Gegevens verwijderd om privacy redenen.

Aantal leden per 6 januari 2018: 577

Brongerslezing
De Brongerslezing wordt dit jaar gehouden op 13 april a.s. Deze tweejaarlijkse gebeurtenis beoogt een ontmoetingsplatform te bieden aan geïnteresseerden in historie en erfgoed in de regio Eemland. Zowel leden van de OVF als van de Historische Kring Hoogland, de Historische Kring Leusden, de Historische Vereniging Soest-Soesterberg en de Historische Vereniging Bunscote zijn hierbij van harte welkom.
Luc Panhuysen (Den Haag, 1962), journalist en historicus, zal de Brongerslezing verzorgen. Hij hoopt te spreken over Johan van Oldenbarnevelt, een geniaal en al te menselijk politicus.

Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619) is misschien wel de bekendste zoon van Amersfoort, zeker is dat hij de meest invloedrijke persoon uit de stad is geweest. Wat was het belang van Oldenbarnevelt?

In de Brongerslezing neemt historicus Luc Panhuysen u mee naar het begin van de Tachtigjarige Oorlog, een periode waarin een handvol opstandelingen het heeft opgenomen tegen Spanje, de militaire supermacht van die tijd. Het is een chaotische periode, vol list en bedrog, geluk en toeval, waarin dringende behoefte bestond aan leiderschap en visie. Eerst leverde Willem van Oranje die, maar nadat hij was vermoord de improvisatiekunstenaar Oldenbarnevelt.

Oldenbarnevelt heeft als Landsadvocaat van Holland zo’n dertig jaar lang de scepter gezwaaid, drie decennia waarin de basis van het tegenwoordige Nederland werd gelegd. Vaak wordt de nadruk gelegd op zijn bloedige einde op het schavot, maar zijn grote belang ligt aan de voorkant van zijn lange regeertermijn. De staat die hij heeft vormgegeven groeide uit tot een enclave van gelijkheid en welvaart in monarchaal Europa, en betekende niets minder dan een staatkundige revolutie. Vreemd genoeg begon hij zelf koninklijke trekjes te vertonen. Over Oldenbarnevelt dus, een geniaal en al te menselijk politicus.

De Brongerslezing vindt plaats op vrijdagavond 13 april a.s. in het gebouw van de RCE, Smallepad 5 te Amersfoort, aanvang 20.00 uur.
Voorafgaand aan de lezing, vanaf 18.30 uur, is er een ontmoeting, waarbij gezorgd wordt voor “soep en brood”. Ook kunt u dan kennis maken met de activiteiten van de historische verenigingen in onze regio.

Deelname is gratis voor leden van de OVF en de andere historische verenigingen uit de regio Eemland. Wel moet u zich aanmelden als deelnemer door middel van een (e-mail)bericht aan P. Jonkman, Ternatestraat 38, 3818 CR Amersfoort / p.jonkman@kpnmail.nl. Daarbij vermelden met hoeveel personen u komt, of u gebruik maakt van de maaltijd en van welke vereniging u lid bent.

OVF-LEZING MARITIEME ARCHEOLOGIE IN ONZE OMGEVING
(16 januari 2018)

Op dinsdagavond 16 januari 2018 om 20.00 uur vindt de eerste lezing van de Oudheidkundige Vereniging in het nieuwe jaar plaats in Museum Flehite.
Johan Langelaar is archeologisch metaal- en conserveringsspecialist. Hij zal deze avond spreken over twee maritieme projecten, waarvan hij de archeologische begeleiding en uitwerking van de vondsten heeft gedaan.
Het eerste project is het baggeren van rivier de Vecht tussen Muiden en Utrecht. Hij vertelt ons over de gang van zaken en over de vondsten die gedaan zijn over dit traject van maar liefst 42 km.
Een spectaculair project was de berging van het koggeschip uit de IJssel bij Kampen. De pers heeft er uitgebreid aandacht geschonken, maar Johan Langelaar laat ons achter de schermen meekijken, met zijn verhalen over de voorbereiding, het vooronderzoek, het duikwerk en de uiteindelijke berging.
Johan Langelaar is directeur van het bedrijf Archeocare in Maarssen.
Dit zal voorlopig de laatste OVF-lezing zijn in Museum Flehite. Vanaf februari 2018 vinden de lezingen plaats in de Stad van Cahen, Muurhuizen.

VERWACHT: DE KUNST VAN WENDINGEN (1918-1932)
(3 februari t/m 21 mei 2018)

In januari 1918 begon het Amsterdamse kunstgenootschap Architectura et Amicitia met de publicatie van een nieuw tijdschrift: Wendingen. Wendingen bood een forum aan architecten en kunstenaars van diverse disciplines, die actuele kwesties aan de orde wilden stellen. Bij elke uitgave kreeg een andere kunstenaar de opdracht om het omslag te ontwerpen. Aan het tijdschrift werden o.a. bijdragen geleverd door prominente kunstenaars en architecten zoals Hildo Krop, Willem Marinus Dudok, Jan Toorop en El Lissitzky. In totaal verschenen van Wendingen 116 afleveringen. Al deze afleveringen worden vanaf 3 februari 2018 in Museum Flehite getoond. Zij schetsen een beeld van het Nederlandse kunst- en architectuurlandschap van de jaren twintig van de vorige eeuw. Tevens toont de expositie in Flehite een selectie architectuurtekeningen, beeldhouwwerken, schilderijen, affiches, objecten en meubels, die in Wendingen aan bod kwamen en die nog steeds tot de verbeelding spreken.

Drijvende kracht achter tijdschrift Wendingen was de Nederlandse architect Hendricus Theodorus Wijdeveld (1885- 1987; hij ontwierp de Amersfoortse villa De Waghter). Hij was ook de vormgever en, tot aan zijn vertrek in 1925, tevens de hoofdredacteur van het blad. Het tijdschrift was een maandelijkse publicatie gewijd aan architectuur, constructie en ornamentiek, maar had ook een veel bredere impact. Gedurende veertien jaar zou Wendingen een discussieplatform zijn voor eigentijdse kwesties die speelden in vele verschillende kunstsectoren.

Wendingen, dat drie maanden na het ontstaan van tijdschrift De Stijl verscheen, was een progressief blad waarin verschillende kunstdisciplines samenkwamen. Voor elke nummer werd een kunstenaar uitgenodigd om het omslag te ontwerpen. Hoofdredacteur Wijdeveld bood daarbij maximale vrijheid; het ontwerp hoefde geen samenhang te vertonen met de inhoud van het blad. De kunstenaars ontvingen zelden een vergoeding voor het ontwerp, maar voor hen was de omslag een handige plek om hun werk te tonen.
Hoewel er geen eenduidig thema, geen chronologische volgorde en geen stilistische ontwikkeling te bespeuren is, vertonen de omslagen als geheel gezien toch een eenheid. Dat komt deels door het bijzonder formaat van het blad, 33 x 33 cm. Ze tonen vrijwel iedere denkbare stijl uit die tijd en variëren van het majestueuze tot het alledaagse en het bizarre. Hun aantrekkingskracht wordt deels door deze diversiteit veroorzaakt.
De tentoonstelling over Wendingen in Museum Flehite kent 12 thema’s: Bouwkunst, Het Nieuwe Bouwen, Toneel & Theater, De Amsterdamse School, Beeldhouwkunst, Schilder- en tekenkunst, Grafische vormgeving, Kunstnijverheid, Buitenlandse kunstenaars, Europese & Aziatische kunst, Willem Marinus Dudok en Frank Lloyd Wright.
Bij de tentoonstelling verschijnt een gelijknamige uitgave van de hand van Cees W. de Jong en Alston W. Purvis. De opbouw van deze publicatie, uitgegeven door Amsterdam University Press, is ook aan de hand van de twaalf thema’s in de tentoonstelling.

OEKPLAATJES IN HET MUSEUM (2)
Vorige keer toonden we dit plaatje met de vragen “Wat ziet u?” en “Hoe zou u dit plaatje willen omschrijven?”.
We kregen enkele reacties. De beschrijving van Harm Janssen geven we door. Hij schreef:

Als we ervan uitgaan dat de schilder geschilderd heeft wat hij werkelijk heeft gezien (en daar ga ik maar van uit) dan kun je op een topografische kaart de westelijke punt van de Joriskerk en de oostelijke zijde van de OLV-toren met elkaar verbinden en doortrekken. Op het schilderij lijkt het namelijk alsof de Joriskerk tegen de OLV-toren aanstaat. De plaats van de toren op de Joriskerk geeft inderdaad de indruk dat er weinig “Joriskerk” achter de OLV-toren staat.

Die lijn doorgetrokken levert een plek op de berg op, ergens bij de Watertoren.
Ga je dan op topografische kaarten terug in de tijd dan zie ik rond 1900 daar een open gebied (weliswaar veel bos, dus zal de schilder een plekje bij een weg/pad hebben gekozen met uitzicht op Amersfoort) en in de zichtlijn rechtsvoor de eerste bebouwing van de kazerne aan de Leusderweg.Gelet op de grootte van die gebouwen heeft hij niet bij de watertoren gestaan meer iets ten noorden van wat nu de Vondellaan is (even west van de Kapelweg).

En als de woningen tussen de kazernegebouwen en “Amersfoort” correct zijn, dan moet het schilderij ergens rond 1900 zijn gemaakt (de woningen zijn op de topkaart van 1910 zichtbaar, de kazernegebouwen al in 1900).

Redactie: de datering klopt: de aquarel is in 1898 gemaakt door D.J.C. Heldring. We zien echter niet de Joriskerk, maar de kunstenaar heeft aan de Onze-Lieve-Vrouwetoren de kerk getekend die al in 1787 was ontploft. Daarachter is de toren van de Joriskerk zichtbaar. De door de heer Janssen gegeven locatiebeschrijving is toegevoegd aan de beschrijving van deze aquarel.

De volgende opgave
Met verf ingekleurde tekening (N. Berkhout, 1838) van gezicht vanaf Monnikendam te Amersfoort (rechts, net buiten beeld) op de velden aan de overzijde van de Beek. In het midden de Luntersebeek (later Heiligenbergerbeek); links daarvan het Blekerseiland.

Mijn vragen/opmerkingen:
– Loopt daar nou een soldaat? Een Franse?
– Op het Blekerseiland lijkt een formele tuin te liggen, met theekoepel en tuinmanshuisje. Maar bij welke woning hoorden die? Misschien eentje aan het begin van de Heiligenbergerweg?
– Je ziet dat op deze tekening uit 1838 het plantsoen al is aangelegd op de stadswal, maar Zocher deed dat pas vanaf 1839 (volgens de Historische Encyclopedie).
– De tekenaar had een verheven standpunt. Als dat niet een keukentrap was, bevond hij zich misschien wel in de kapel van de zusters aan de Zuidsingel. Stond dat gebouw daar toen al?
Het kan ook zijn dat een heleboel fraais in deze tekening op fantasie berust, maar daar moet je niet meteen van uit gaan.

Reacties naar witteagnes@gmail.com

GESCHIEDENIS VAN HET AMERSFOORTSE SPOOR
In 1839 kwam de eerste treinverbinding in Nederland tot stand tussen Amsterdam en Haarlem. Hoe en wanneer Amersfoort steeds meer deel ging uitmaken van een landelijk spoorwegnet wordt aan de hand van mooie en vooral ook nostalgische illustraties toegelicht door Jan Carel van Dijk.
Op verzoek van Bibliotheek Eemland houdt hij in hun “huiskamerbibliotheken” bij vier grote zorgcentra een lezing, primair bedoeld voor bewoners en omwonenden, maar na afstemming met de instelling in kwestie ook voor anderen.
– Nijenstede: maandag 29 januari om 10.15 uur
– Koperhorst: vrijdag 2 februari om 10.15 uur
– De Liendert: woensdag 7 februari om 10.30 uur
– Amerhorst: maandag 12 februari om 15.00 uur
Toegang is gratis, de lezing duurt ongeveer een uur.

AVOND OVER WERK EN LEVEN VAN MR. LODEWIJK ERNST VISSER (1871 -1942)
Lezing over Amersfoorts bekendste jurist

Op woensdag 31 januari a.s. hoopt mr. dr. Corjo Jansen een lezing te houden over het werk en de invloed daarvan van mr. Lodewijk Visser, die op 21 augustus 1871 werd geboren in Amersfoort. Hij ontwikkelde zich tot vooraanstaand jurist en bekleedde belangrijk bestuursfuncties in onze maatschappij en in de Joodse Gemeenschap. Hij werd ook president van Hoge Raad der Nederlanden.
Corjo Jansen schreef samen met mr. dr. Derk Venema het boek ‘De Hoge Raad en de Tweede Wereldoorlog. Recht en rechtsbeoefening in de jaren 1930 – 1959’.
Tijdens de Duitse bezetting richtte Mr. Visser de Joodsche Coördinatie Commissie op die de belangen van de Joden ging behartigen, los van de door de bezetter bedachte en opgerichte organisaties voor de Joden. Lodewijk Ernst Visser is te Den Haag op 17 februari 1942 overleden.
Mr. dr. Jansen is hoogleraar rechtsgeschiedenis & burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit, en tevens voorzitter van het Onderzoekcentrum Onderneming & Recht.

De avond begint om 19.30 uur in het Beth Medine aan de Drieringensteeg 5 in Amersfoort.
Toegang is gratis, aanmelden kan via vsamersfoort@outlook.com.

ONTHULLING MONUMENT
Op 3 februari 2018 is het precies 75 jaar geleden dat een bommenwerper van de RAF crashte in Leusden. De acht bemanningsleden kwamen daarbij om en liggen begraven op het
Ereveld op Rusthof, (vak XIII, rij 5, grafnummers 81 t/m 88).
Op zaterdag 3 februari a.s. zal een monument ter herinnering aan de acht omgekomen bemanningsleden van de Stirling R9197 worden onthuld. Als u hierbij aanwezig wilt zijn, kunt u dat melden (uiterlijk 10 januari 2018) aan secretaris@historieleusden.nl óf telefonisch 0334947551 (G. Voskuilen).

De ceremonie wordt gehouden op de spoordijk. Deze plaats is te bereiken via een onverhard pad dat begint naast het spoorweghuisje aan de Leusbroekerweg 6. (Bij slechte weersomstandigheden kunt u het verharde pad gebruiken bij Leusbroekerweg 16 (over het erf van veehouderij Valkengoed).

Programma:
11.30 uur Ontvangst bij het monument (houdt u rekening met
een wandeling van ca. 15 minuten naar de locatie. Er is in de
omgeving van de locatie beperkte parkeergelegenheid. U wordt
daarom verzocht -indien mogelijk- op de fiets te komen.
Let op de aanwijzingen van de verkeersregelaars.
11.45 uur Aanvang ceremonie
12.15 uur Onthulling van het monument
12.30 uur Flypast (overvlucht historisch vliegtuig)
12.45 uur Afsluiting ceremonie

Na de afsluiting is er gelegenheid een broodje en soep te nuttigen.

JONGKIND EN VRIENDEN
Dordrechts Museum; t/m 27 mei 2018

Johan Barthold Jongkind (1819-1891) is een sleutelfiguur in de schilderkunst van de 19de eeuw en pionier van het impressionisme. Hij werd geboren in Nederland, maar woonde het grootste deel van zijn leven in Frankrijk, waar hij bevriend raakte met kunstenaars als Monet, Boudin, Daubigny en Pissarro. Jongkind schilderde naast stadsgezichten vooral kust- en rivierlandschappen. De tentoonstelling in het Dordrechts Museum toont schilderijen van Jongkind en van zijn Franse vrienden zoals Monet, Boudin en Daubigny, uit museale en particuliere verzamelingen in binnen- en buitenland. Een kleine selectie aquarellen laat zijn virtuositeit van zijn vlugge, rake penseelstreek zien. Veel van de getoonde werken zijn voor het eerst te zien in Nederland. Op de tentoonstelling zijn ook werken van onbekende meesters te zien zoals van A. Cals, een van zijn meest trouwe en beste vrienden.

Dordrechts Museum, Museumstraat 40, 3311 XP Dordrecht.
Voor toegangsprijs en openingstijden: www.dordrechtsmuseum.nl

AGENDA
Dinsdag 16 januari 2018: Johan Langelaar; Maritieme archeologie in onze omgeving;
Dinsdag 20 februari 2018: Tom de Wit; Naoorlogse stedenbouw in Amersfoort; (Stad van Cahen)
Dinsdag 20 maart 2018; Algemene Ledenvergadering; (Stad van Cahen)
Vrijdag 13 april 2018: Brongerslezing; Spreker Luc. Panhuysen. (RCE, Smallepad 5)
Dinsdag 15 mei 2018: Jojanneke Clarijs; Bollenburg, het huis van Oldenbarnevelt. (Stad van Cahen)

De OVF-lezingen – tenzij anders vermeld – worden gehouden in Museum Flehite, beginnen om 20.00 uur en zijn gratis toegankelijk voor leden van de OVF. Voor niet-leden bedraagt de toegangsprijs € 3,50.
De zaal gaat open om 19.30. Met het oog op de beveiliging van het museum moet u er rekening mee houden dat te laat komen bij de lezingen betekent dat u voor een dichte deur komt te staan. We sluiten de deur om 20.00 uur.

TENTOONSTELLINGEN
Museum Flehite (t/m 21 januari 2018): Waldemar Otto, beelden uit Worpswede.
Museum Flehite (3 februari t/m 21 mei 2018); de kunst van Wendingen.
Wijkmuseum Soesterkwartier (december 2017 en januari 2018): Hoe creatief is het Soesterkwartier?
Archief Eemland: Van Werk- tot Broedplaats. Werken en Wonen in het Eemkwartier.
Archief Eemland (v.a. 12 oktober,): Expositie van foto’s die de Amersfoortse fotografe Carla Kogelman maakte van de gebruikers van het Sportfondsenbad. Locatie: 3e verdieping van het Eemhuis.
Rietveldpaviljoen (t/m 22 april 2018): De Stijl voorbij, Gerrit Rietveld en de jaren vijftig.

HISTORISCH CAFE
De erfgoedorganisaties van Amersfoort organiseren iedere tweede donderdag van de maand het Historisch Café. Iedereen die zich (vakmatig) bezighoudt met de geschiedenis van Amersfoort en omgeving is dan van harte welkom in Museum Flehite tussen 17.00 en 18.00 uur. Omstreeks 17.30 uur zal een rondje langs de partners worden gehouden om aan elkaar te vertellen waarmee elk bezig is.

Het komende HC is op 11 januari a.s.

NGV WERKGROEP LEZINGEN EN ACTIVITEITEN
Belangstellenden hartelijk welkom. Aanmelden is niet nodig en de toegang is gratis.
Zie www.ngv.nl/wwwAFT/
Maandag 15 januari 2018: Eva Bleeker; “Belevingen van genealogen en hun onderzoek”.
Donderdag 15 februari 2018: Jacqueline Hofland; “Documenten in GensDataPro”
Zaterdagmiddag 24 februari 2018 een speciale landelijke bijeenkomst over DNA en genealogie in Hotel Casa Amsterdam in Amsterdam (aanmelden vóór 07-02-2018) (georganiseerd door de NGV afdeling Amsterdam en omstreken)
Maandag 19 maart 2018: Cees de Jong; “VVG Vereniging Veluwse Geslachten”.
Donderdag 19 april 2018: afdelingsledenvergadering en lezing door Henk Folmer. Hij blikt terug naar de Reformatie vanuit een historisch kader. Van de oorzaken toen, tot en met de consequenties nu.
Donderdag 17 mei 2018: lezing.
Zaterdagmiddag 15 september 2018: genealogisch café en computermiddag.
Maandag 15 oktober 2018: lezing.
Donderdag 15 november 2018: lezing + afdelingsledenvergadering.
Donderdag 13 december 2018: “Koninklijke akten, de burgerlijke stand en het naamrecht vanaf ca. 1800”.

LEZINGEN GILDE AMERSFOORT
Leden van de OVF kunnen – zonder introducées en voor zover er plaats is – de lezingen bijwonen. Graag wel van tevoren aanmelden bij lenske.jonker@gmail.com

Donderdag 8 februari 2018: De Joden in Amersfoort, Jan Eysbouts, Gerfkamer/Joriskerk, 14.00-16.00 uur.
Begin april 2018: Architect Van der Tak, Max Cramer.