Op ‘bloedige donderdag’, 2 augustus 1787, vond de ontploffing plaats van de Onze Lieve Vrouwekerk in Amersfoort. Daardoor staat de Onze Lieve Vrouwetoren, ook wel de Lange Jan genoemd, al meer dan 230 jaar zonder kerkgebouw op het Onze Lieve Vrouwekerkhof. De kerk werd als munitiedepot gebruikt.
Johan Teters beschreef de gebeurtenissen in het Jaarboek Flehite 2016. Onderstaande tekst is op zijn artikel gebaseerd. U kunt het artikel onderaan deze pagina downloaden.
De kerk gebruikt als munitiedepot
In 1787 dreigde in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden een burgeroorlog. Stadhouder Willem V en zijn conservatieve aanhang stonden tegenover de patriotten, die democratische vernieuwingen nastreefden. Amersfoort werd het hoofdkwartier van het leger van Willem V tegen de opstandige steden in het westen. In de stad waren honderden soldaten ingekwartierd, voor een groot deel huurlingen uit Duitsland, Frankrijk en Wallonië. Ook de stadhouder zelf was in Amersfoort. Hij logeerde in het huis met de paarse Ruitjes van Benjamin Cohen aan de Westsingel.
Rond de stad vonden schermutselingen plaats tussen het stadhouderlijke leger en de patriottische vrijkorpsen uit Holland en de stad Utrecht. Een gedeelte van de benodigde munitie werd opgeslagen in de Onze Lieve Vrouwekerk. De kerk had weinig status, het was een ‘armeluiskerk’ en werd naast de wekelijkse dienst gebruikt voor allerlei doeleinden. In de zomer van 1787 werd er ook een werkplaats voor ‘vuurwerkers’ ingericht, waar bommen en granaten werden gevuld.
De ramp
Op donderdag 2 augustus 1787, omstreeks half 11 in de ochtend, ging het mis in de werkplaats. Enkele gevulde granaten kwamen tot ontploffing, gevolgd door nog een ontploffing en daarna een heftige explosie. Het dak werd gedeeltelijk weggeblazen en er ontstond een grote brand. Paniek brak uit, maar al snel reageerden burgerij, bestuur en leger alert en begon het bluswerk. Men kreeg de felle brand onder controle en nog dezelfde dag kon de resterende munitie worden verwijderd. Minstens negen mensen kwamen om en velen raakten zwaar gewond. Maar de ramp had nog veel groter kunnen zijn. Alleen de werkvoorraad van de vuurwerkers was ontploft. Het grootste gedeelte van de opgeslagen munitie, waaronder 160 vaatjes buskruit, was aan de andere kant van de kerk opgeslagen en bleef vrijwel ongehavend.
Afbraak van de ruïne in 1809
De buitenmuren van de kerk stonden na de ramp nog min of meer overeind en ook de toren was gespaard gebleven. Ondanks de zware schade was de kerk herstelbaar. 22 jaar sleepte de discussie over de kosten zich voort, maar uiteindelijk bleek herbouw niet haalbaar. In 1809 besloot het kerkbestuur tot afbraak van de ruïne.
In de bestrating van het huidige plein zijn de fundamenten van de verdwenen kerk gemarkeerd.
Verder lezen?
- Wilt u het hele artikel lezen? U kunt het hier downloaden:
Johan Teters, Bloedige Donderdag 2 augustus 1787. De Amersfoortse Onze Lieve Vrouwekerk ontploft, in Jaarboek Flehite 2016.
- Of ga naar Tijdbalk Amersfoort Reeks ontploffingen verwoest Onze Lieve Vrouwekerk
U kunt het Historisch Jaarboek Flehite nabestellen. Daarover vindt u hier meer informatie.
Berichtgeving in de patriottische “Nederlandsche courant”. Amsterdam, 1787/08/06 00:00:00, p. 1.
Geraadpleegd op Delpher op 01-08-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010720933:mpeg21:p001